Z tego powodu jest w stanie zaspokoić indywidualne potrzeby dzieci, młodzieży dorosłych oraz seniorów, także przekazać coś więcej niż tylko czystą sztukę cyrkową i umiejętności kuglarskie. Pedagogika cyrku łączy wykonywanie ćwiczeń fizycznych występujących w cyrku i wykorzystywanie umiejętności artystycznych z treściami edukacyjnymi i ich celami. W przeciwieństwie do profesjonalnych występów na scenie, podejście to dotyczy raczej zabawy i hobby w ćwiczeniu umiejętności cyrkowych, kuglarskich służących rozwojowi motorycznemu, neurologicznemu oraz psychologicznemu a także autoprezentacji (lub alternatywnie prezentacji własnych umiejętności) przed innymi ludźmi.

Pedagogika cyrku w żadnym wypadku nie kształci tylko i wyłącznie młodych artystów cyrkowych, jak sama nazwa mogłaby sugerować. Pedagogika cyrku wspomaga kształtowanie postaw sprzyjających rozwojowi indywidualnemu, społecznemu, wspiera rozwój w zakresie kluczowych kompetencji, jakimi są między innymi:

• Rozwój
• Uczciwość
• Wiarygodność
• Odpowiedzialność
• Wytrwałość
• Poczucie własnej wartości
• Poczucie sprawczości

• Szacunek dla innych ludzi
• Ciekawość poznawcza
• Umiejętność uczenia się
• Skuteczna komunikacja
• Uczenie się zasad i logiczne rozumowanie
• Kreatywność i kreatywne rozwiązywanie problemów

• Przedsiębiorczość
• Kultura osobista
• Gotowość do uczestnictwa w kulturze
• Podejmowanie inicjatyw
• Umiejętność pracy zespołowej

Dlatego też pedagogikę cyrku można traktować, jako metodę wspomagającą wielopoziomowy rozwój psychiczny oraz fizyczny człowieka na każdym etapie życia. Co więcej, zachęcanie dzieci, młodzieży oraz dorosłych do wypróbowania tak atrakcyjnej metody wyrażania siebie z wykorzystaniem cyrkowych rekwizytów, do rozwoju osobistego, przekraczania własnych granic przyczynia się do rozwoju odwagi i ich naturalnej potrzeby poprawy charakteru poprzez poszukiwanie owocnych działań i konsekwentne ich realizowanie, co służy rozwojowi osobowości. W promowanie pedagogiki cyrku staramy się angażować wszystkie grupy wiekowe bez względu na poziom sprawności fizycznej czy intelektualnej. Prowadzimy warsztaty i szkolenia dla nauczycieli w  przedszkolach i szkołach, dla rodziców, domów kultury, pedagogów, trenerów, wychowawców pracujących z młodzieżą czy osobami starszymi. Bardzo często prowadzimy również szkolenia dla pracowników firm, dyrektorów w celu zwiększenia potencjału pracy ich mózgu, polepszeniu koncentracji i koordynacji (więcej na www.stanowska-szkolenia.pl , www.joartshow.eu)

Teoretyczne podstawy pedagogiki cyrku zostały opisane przez liczne nauki. Richard Kiphard wskazał pięć obszarów, do których należy pedagogika cyrku:

Wiek przedszkolny oraz wiek szkolny, okres nastoletni, to czas, w którym zmiany zachodzące w organizmie w sferze fizycznej dokonują się na ogół w sposób powolny ale stały. Istnieją jednakże duże różnice indywidualne w tempie rozwoju fizycznego uzależnione od wielu czynników Różnice osobnicze w budowie i proporcjach ciała dzieci uczęszczających np. do jednej klasy, czy grupy mogą mieć konstruktywne znaczenie podczas realizacji zadań z zakresu pedagogiki cyrku. Dostrzeżenie różnic u innych w rozwoju fizycznym, daje uczniowi możliwość przekonania się, że każdy ma indywidulane uwarunkowania do wykonywania różnych ćwiczeń. Niezgrabne i ociężałe, ale silne dzieci, mogą stanowić podstawę piramidy w akrobatce i tym samym zyskują uznanie wśród swoich rówieśników. Delikatne i małe, zawsze stojące z boku znajdą swoje miejsce na szczycie piramidy. Najważniejsze aby pedagog dostrzegał te różnice i dawał uczestnikom adekwatne do możliwości i do zadania, które będą wspierające, rozwojowe i spowodują, iż uczestnik odniesie sukces. Dzięki takim doświadczeniom uczestnicy postrzegają siebie inaczej, ale są także bardziej pozytywnie widziane przez innych. Takie sytuacje wpływają na budowanie poczucia własnej wartości i wzrost pewności siebie, a także stanowią nieodzowny warunek kształtowania szacunku wobec odmienności w fizjonomii swojej i kolegów.

Należy zwrócić uwagę na rozwój tkanki mięśniowej. Z wiekiem mięśnie stają się mocniej powiązane z kośćcem, ale jednocześnie są jeszcze niedojrzałe pod względem pełnionej funkcji. Mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż drobne. W związku z powyższym dzieci w młodszym wieku szkolnym wykonują dużo ruchów zbytecznych i szybkich, często zamaszystych i silnych, a trudność sprawia im wykonywanie ruchów drobnych i wymagających precyzji. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w nieudolności ruchowej nierównych zmianach tempa ruchów i niezdolności do utrzymywania ciała w jednej pozycji przez dłuższy czas. Całokształt opisanych tendencji rozwojowych w połączeniu z dużą pobudliwością dzieci dowodzi o konieczności ćwiczenia mięśni ze szczególnym uwzględnieniem mięśni drobnych. Wydaje się, że dużą rolę w tym względzie powinno przypisywać się ćwiczeniom cyrkowym, np.:
Nauka żonglowania, nauka manipulacji talerzem cyrkowym, nauka ekwilibrystyki, akrobatyka i innych dziedzin rozwijają sferę fizyczną wychowanków. Trening związany z pedagogiką cyrku:
– doskonali precyzję i zwiększa zdolności dziecka do wysiłku,
– eliminuje niepotrzebne ruchy,
– ukierunkowując właściwe wydatkowanie energii.
Ćwiczenia z zakresu pedagogiki cyrku pomagają również w opanowaniu siły ciężkości i utrzymywanie prawidłowej postawy ciała.
Jadąc rowerkiem jednokołowym, chodząc na kuli, żonglując, rozkręcając talerz cyrkowy nie można się garbić, bo traci się wówczas równowagę. Podobnie przy treningu z kijem czy akrobatyce, jeśli kręgosłup nie będzie w odpowiedniej pozycji, to ćwiczenie nie przyniesie zamierzonego rezultatu.

W okresie wczesnoszkolnym szybkiego tempa nabiera rozwój umysłowy wyrażający się w postępującej integracji sensorycznej różnorodnych funkcji poznawczych. Przeobrażenia dotyczące czynności poznawczych zachodzące u człowieka, a szczególnie w młodszym wieku np. szkolnym, są rozpatrywane w oparciu o koncepcję J. Piageta oraz z punktu widzenia procesów, od których zależy nabywanie, magazynowanie i przetwarzanie informacji, czyli spostrzegania, uwagi, pamięci, myślenia i wyobrażeń. Zgodnie z tą koncepcją myślenie dziecka znajduje się w trzecim stadium rozwoju poznawczego kształtowania się i organizowania operacji konkretnych. Oznacza to, że dziecko osiąga w tym czasie szereg zdolności związanych z nabywaniem i przetwarzaniem informacji o świecie i o sobie na poziomie konkretu. Osiągnięciem tego okresu jest pojawienie się myślenia logicznego, co pozwala na przeprowadzenie wnioskowania przyczynowo – skutkowego oraz formułowania planu poprzedzającego przebieg działania. Ćwiczenia z zakresu pedagogiki cyrku, a przede wszystkim żonglowanie wydają się mieć duży wpływ na procesy uczenia się i myślenia. Jak twierdzi M. Szurawski „żonglowanie to jedna z najskuteczniejszych zabaw ruchowych, która, podnosząc synergię lewej i prawej półkuli mózgu, pobudza twórcze myślenie, a jednocześnie odpręża i relaksuje. (…) wykazuje ono, jak ważne są błędy. Kiedy się uczysz, popełniasz błędy. Zawsze. Ale to dzięki nim się uczysz. (…) każde skomplikowane zadanie staje się łatwe, kiedy rozbijesz je na etapy prostsze i te ćwiczysz po kolei ”.
Ćwiczenia wykonywane w ramach zajęć cyrkowych rozwijają także precyzję ruchów naprzemiennych oraz ćwiczą umiejętności przekraczania linii środka. „Żonglowanie to ruchy naprzemienne rąk, które równomiernie uaktywniają obie półkule. Ćwiczenia te w jednakowym stopniu angażują obie strony ciała. Kiedy mózg jest aktywowany w równomierny sposób, w pełni rozwija się spoidło wielkie mózgu, które dyryguje procesami pomiędzy obu półkulami. (…) Tylko dobra integracja półkul mózgowych daje nam oczekiwany rezultat, którym jest efektywne funkcjonowanie naszego umysłu”.

Na każdym etapie życia obserwujemy mnóstwo powiązań z innymi ludźmi, a tym samym tworzenie sytuacji wywołujących zmiany osobowościowe. Dziecko, dorosły czy senior spotykając się poza domem z nowymi, ważnymi dla siebie osobami modelującymi jego zachowania, wypracowuje własne standardy, zastępując nimi dotychczasowe (dostarczane do tej pory przez osoby mu znane np. członków rodziny). Rozumiejąc naturalną potrzebę uczestnictwa w grupie np. rówieśniczej, zawodowej, osoba odpowiedzialna za daną grupę np. wychowawca w klasie, szef w firmie, trener podczas szkolenia powinien określić konkretne wymagania w dziedzinie współżycia społecznego w danej grupie, wykorzystując również w tym względzie elementy pedagogiki cyrku. Organizowanie konkretnych atrakcyjnych zadań na bazie technik cyrkowych daje wielorakie korzyści. Na przykład wspólne prace zbiorowe lub w grupach przygotowują uczniów do współżycia i współdziałania w społeczeństwie ludzi dorosłych. Stawianie przed dzieckiem sprecyzowanych zadań, dostarcza mu różnych doświadczeń społecznych. W ramach realizacji wspólnych przedsięwzięć dzieci ( a także dorośli) wchodzą w liczne sieci kontaktów. Sprzyja to rozwojowi kontaktów interpersonalnych oraz związanych z własnym funkcjonowaniem w grupie. Uczestnik będąc na zajęciach cyrkowych ma możliwość poznania i rozumienia sytuacji społecznych, co daje podstawy do wnioskowania społecznego. Ucząc się wykorzystania sprzętu cyrkowego, wchodzi niejednokrotnie w nowe role społeczne i próbuje zachowywać się zgodnie z regułami, do których predestynuje dana rola. Postrzega pewne normy społeczne, którymi kierują się ludzie powiązani relacjami wzajemnej zależności zadaniowej. Uczy się norm komunikacyjnych oraz relacji podporządkowania czy kierowania innymi. Procesy jakie zachodzą, podczas nauki posługiwania się sprzętem cyrkowym, a także w trakcie przygotowań do występów są doskonałą lekcją podstawowych umiejętności społecznych, czyli umiejętności komunikacji i gotowości do współpracy.
Zajęcia wymagają od uczestników:
– cierpliwości,
– wytrwałości,
– samodyscypliny
– odpowiedzialności za siebie i innych.
Poprzez różne formy współdziałania w grupie, uczestnik uczy się właściwych relacji z innymi, odpowiedzialności za powierzoną funkcję, życzliwości i tolerancji wobec innych. Przy wielu ćwiczeniach ważna jest wzajemna pomoc i asekuracja. Dzieci oraz dorośli wchodzą ze sobą w kontakt, który normalnie nie jest dla nich typowy. W grupie klasowej takie doświadczenia są wartościowe. Na przykład dzieci nadpobudliwe, które najczęściej słyszą, że są niegrzeczne i nie potrafią się na niczym skupić świetnie odnajdują się w żonglerce, rozkręcaniu diabolo czy talerzyków. Często najszybciej i najlepiej opanowują nawet bardzo trudne triki. Pedagogika cyrku poprzez wielość dziedzin i technik daje uczestnikom możliwość zaprezentowania mocnych stron, których dotąd nie udało się odkryć. K. Maj i A. Resler-Maj dowodzą, że każdy członek grupy, w sytuacji współpracy staje się odpowiedzialny za osiągnięcia innych. „W warunkach kooperacyjnych wytwarzają się więzi społeczne, uczniowie w niemal naturalny sposób przestają izolować się. Czasami rówieśnicy potrafią lepiej niż nauczyciel wytłumaczyć nawet dość trudne zagadnienia, bo posługują się podobnym językiem, a ponadto uczestnicy mniej wstydzą się zadawać pytania kolegom niż dorosłym”. Naturalną konsekwencją akceptacji norm jest uwrażliwienie na godność i potrzeby drugiej osoby. Zajęcia cyrkowe dla dzieci czy seniorów stwarzają też szanse rozumienia sytuacji innych poprzez pracę charytatywną. Takie osoby mają możliwość występów na rzecz osób potrzebujących wsparcia. Właściwe umotywowanie przez trenera celu takiej pracy w połączeniu z rozwojową zmianą charakteru reakcji emocjonalnych powinno przynieść zamierzone efekty.

Każdy człowiek od najmłodszych lat w sposób naturalny dąży do rozwoju i kieruje swą drogę ku wartościom, które preferuje oraz stara się urzeczywistniać. Wartości te powinny przyczynić się do ukierunkowania relacji człowieka ze sobą i światem. Znamienita rola przypada w tym względzie pedagogice cyrku. Uczestnicząc w zajęciach cyrkowych uczestnik, nabiera przekonania, że jest integralną częścią otaczającego świata i doświadcza własnego człowieczeństwa. Rozwój osobowości dąży w kierunku wglądu w siebie i zdobycia poczucia samoświadomości. Fazy rozwoju światopoglądu zbliżone są do faz rozwoju moralnego. Dziecko w młodszym wieku szkolnym według klasyfikacji K.  Obuchowskiego wkracza w fazę identyfikacji, utożsamiając się z wzorami zewnętrznymi. Przyjmuje wzory z zewnątrz,  najczęściej kierując się oddziaływaniem osób znaczących. Gwarantem kształtowania się światopoglądu na gruncie pozytywnych doświadczeń i postaw jest umiejętna pomoc autorytetów w otwarciu się dziecka na wartości. Na każdym etapie naszego życia, obcowanie z osobami, które deklarują jakieś wartości a także je realizują, stanowi najpewniejszą gwarancję ich przyswojenia i świadomej akceptacji. Pedagog cyrku wspiera tę sferę poprzez własną fascynację.

W toku nauki na pierwszym etapie edukacji nowych elementów uczestnik wchodzi w fazę relatywizmu moralnego, w której stają się świadome znaczenia reguł, oraz powodów, dla których należy je przestrzegać. Stadia rozwoju moralnego Piageta i Kolhberga wyznaczają kierunek działań w zakresie pracy metodą pedagogiki cyrku. W początkowej fazie należy wprowadzać normy i zasady związane z nauką nowych umiejętności i urzeczywistnianiem ich, jako wartości. Zaś w kolejnej fazie starać się, aby ugruntowane reguły nie uległy degradacji, ale stały się świadomym sposobem na życie ucznia i podbudową jego hierarchii wartości. Jedność norm prezentowanych przez autorytet nauczyciela powinna być podstawą świadomego wkraczania człowieka w świat wartości preferowanych i urzeczywistnianych.

Celem opracowania było ukazanie pozytywnego wpływu pedagogiki cyrku na rozwój poznawczy, społeczny, fizyczny, duchowy dzieci, dorosłych oraz osób starszych. Prawidłowy rozwój człowieka następuje wówczas, gdy jest on zintegrowany, a podejście do ciała i psychiki człowieka jest holistyczne. Pedagogika cyrku spełnia określone zadania w odniesieniu do poszczególnych sfer rozwojowych:
W sferze rozwoju fizycznego człowieka wpływa na:

• doskonalenie świadomości własnego ciała;
• umiejętności podtrzymywania i trzymania się;
• ogólnej poprawy napięcia mięśni;
• kontroli granic ciała;
• doznawania nowych form ruchu;
• utrzymania właściwej postawy ciała i racjonalnego wydatkowania energii.

Doskonali rozwój poznawczy w zakresie:

• doznań zmysłowych;
• koordynacji pracy zmysłów: wzrokowo – ruchowej i słuchowo – ruchowej;
• analizy błędów oraz rozwiązywania problemów;
• umiejętności planowania, klasyfikowania i twórczego myślenia.

W obszarze rozwoju społecznego podnosi poziom:

• umiejętności komunikacyjnych;
• integracji grupy poprzez tworzenie warunków do wspólnych przeżyć;
• umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych, a także wyrażania własnych sądów i opinii;
• wrażliwości na potrzeby innych osób;
• chęci podjęcia pracy charytatywnej;
• radzenia sobie w sytuacjach trudnych i umiejętności radzenia sobie ze stresem;
• samodyscypliny.

Ubogaca sferę rozwoju duchowego człowieka w zakresie:

• doświadczania własnego człowieczeństwa, budowania właściwych relacji ze światem,
• rozwijania poczucia samoświadomości,
• doświadczania sensowności podejmowanych działań
• naśladowania pozytywnych wzorców oraz wartościowania własnego postępowania.

Włączanie pedagogiki cyrku w aktywność inspirowaną sytuacjami dydaktycznymi poszerza możliwości edukacyjne i dopełnia proces rozwoju integralnego osobowości, ponieważ cyrk jest „szczególnym rodzajem zabawy możliwościami, zabawy wyzwaniami skierowanymi do aktywnego podmiotu, zabawy na granicy sztuki i wykonalności dla pojedynczej osoby”. Zastosowanie elementów sztuki cyrkowej jest wyzwaniem nie tylko dla uczestnika proponowanych zajęć, ale także dla nauczyciela, który, wskazane by „był refleksyjnym praktykiem, badaczem działalności edukacyjnej, umiejącym myśleć kategoriami przyszłości, pracującym twórczo, nastawionym na innowacje (…)”.

Powstanie i rozwój pedagogiki cyrku – kilka ciekawostek

Pierwszy cyrkowy projekt dla dzieci i młodzieży, który zdobył międzynarodowe uznanie, rozpoczął się około 1917 roku w Boys Town. Ojciec Flanagan założył wieś dla osieroconych dzieci i stworzył grupę, która przy pomocy osiągnięć artystycznych zapewniła rozrywkę mieszkańcom.

W 1956 r. W Hiszpanii ojciec Silva założył Benpostę – małą społeczność dzieci i młodzieży. Oprócz edukacji szkolnej zorganizowano różne projekty, aby umożliwić sfinansowanie pomysłu. Jednym z takich projektów był cyrk dzieci i młodzieży Los Muchachos założony w 1965 roku. Najstarszy europejski cyrk młodzieżowy z podstawowymi celami pedagogicznymi został założony w Holandii przez Last-Ter Haar, który zauważył, że dzieci uwielbiają podejmować różnego rodzaju ryzyka, takie jak np. przekraczanie najbardziej ruchliwych ulic lub balansowanie na szynach mostu.
Po tym odkryciu założyła cyrk Elleboog dla nieodpornych dzieci i młodzieży wywodzących się ze środowisk dysfunkcyjnych.

W latach 70. cyrk stał się przedmiotem ważnych dyskusji społecznych i kulturalnych. Według Zachariasa stanowiło to rodzaj nowego “wychowania estetycznego”, skupionego na aktywnym doświadczaniu i kreatywności społecznej. Cyrk stał się centrum pracy z dziećmi i młodzieżą. Jego głównym celem było zarówno edukacyjne, jak i kulturalne i estetyczne zrozumienie cyrkowej pracy z dziećmi i młodzieżą oraz przez same dzieci.